Ethische Code Oral History Nederland
Oral history’s verrijken onze kennis over historische ontwikkelingen met de herinneringen en interpretaties van individuen en groepen die deze zelf hebben meegemaakt. Ze verbreden en verdiepen de achtergrond en betekenis van geschreven bronnen en ander erfgoed, ook met stemmen die voorheen niet werden gehoord. Vanwege de persoonlijke en vaak emotionele aard van de verhalen kan het uitdagend zijn om oralhistoryinterviews op een ethische en verantwoorde manier open en blijvend beschikbaar te maken.
Deze Ethische Code Oral History Nederland heeft als doel om de verdere professionalisering van oral history als discipline te bevorderen en de beoefening ervan in Nederlandse onderzoeksinstellingen en de erfgoedsector op één lijn te brengen. De code helpt makers, beheerders en gebruikers van oralhistoryinterviews om keuzes te maken die het vertrouwen van de deelnemers in een integere omgang met hun vastgelegde interview vergroten en die het tegelijk mogelijk maken om interviewcollecties duurzaam vindbaar, toegankelijk en herbruikbaar (FAIR) te maken. Daarvoor beschrijven we vijftien principes. Deze principes hebben we opgesteld op basis van bestaande ethische codes voor oral history uit het buitenland, recente literatuur en uitvoerige input uit het Nederlandse oralhistoryveld.
Deze code staat niet op zichzelf. Je kunt hem zien als aanvulling op de verschillende ethische beroepscodes, richtlijnen en procedures die de genoemde gemeenschappen al hanteren, toegespitst op het gebruik van oral history als methode en bron. Daarmee biedt de code ook een essentieel referentiekader aan partijen in en om deze gemeenschappen, die indirect projecten en processen beïnvloeden waarin oral history een rol speelt. Denk aan overheidsinstellingen, opleidings- en onderwijsinstituten en hun ethische toetsingscommissies, fondsen die oralhistoryinitiatieven financieren, commerciële opdrachtnemers en de creatieve industrie. De direct betrokkenen bij deze projecten en processen dragen de verantwoordelijkheid om deze code ook bij zulke partijen onder de aandacht te brengen.
De Ethische Code Oral History Nederland is een levend document. Periodiek is het nodig om de code te herzien vanwege maatschappelijke, culturele en technologische ontwikkelingen die van invloed zijn op het ethisch verantwoord maken, bewaren en hergebruiken van oral history. Ook uit het gebruik van de code in de praktijk kunnen noodzakelijke wijzigingen naar voren komen. De werkgroep Oral History van het Huizinga Instituut en het landelijk knooppunt voor oral history Sprekende geschiedenis hebben afgesproken om samen jaarlijks een openbare discussieronde te initiëren om feedback uit het veld op te halen en die met experts te evalueren en zo nodig in te passen in de code.
Er bestaan uiteenlopende definities van oral history en geen enkele dekt de lading volledig. Voor de lees- en toepasbaarheid van deze code geven we hier een definitie en afbakening die is gebaseerd op de definities van de Amerikaanse Oral History Association en oral historian Donald Ritchie:
Oral history is een methode voor het verzamelen en bewaren van de herinneringen van mensen en gemeenschappen aan gebeurtenissen uit het verleden met geplande interviews. Het oralhistoryinterview is een gezamenlijke creatie van een interviewer en een of meer vertellers, waarbij de interviewer na een grondige voorbereiding vragen stelt aan de verteller. Van dit interview wordt een audio- of video-opname gemaakt.
Willekeurig of stiekem gemaakte opnamen, opgenomen toespraken, persoonlijke audio- of videodagboeken en andere opnamen waarin de dialoog tussen interviewer en verteller ontbreekt, vallen niet onder oral history.
De interviewer of projectleider zorgt ervoor dat de opname duurzaam wordt bewaard en dat deze zo mogelijk vindbaar, toegankelijk en herbruikbaar wordt gemaakt. Dat geldt ook voor bijbehorende documenten, zoals een transcript, een samenvatting en toestemmingsformulieren van vertellers. Zo zijn oralhistoryinterviews als primaire bronnen te gebruiken voor onderzoek en voor publicaties, documentaires, podcasts, tentoonstellingen en andere publieksgerichte uitingen.1
Elk oralhistoryproject begint met een duidelijke beschrijving van het onderwerp, de doelstelling en de doelgroep. Onderzoek van alle belanghebbenden in het project hoe zij zich verhouden tot het onderwerp, de doelstelling en doelgroep, welk belang elk van hen bij het project heeft en hoe deze belangen zich tot elkaar verhouden. Verken ook of er bestaande interviewcollecties zijn waarmee je hetzelfde doel kunt bereiken, want dat voorkomt dat vertellers te vaak over hetzelfde onderwerp worden geïnterviewd. Verdiep je in de historische, sociale en culturele achtergrond van het onderwerp waarover je interviewt. En ook in de sociale verhoudingen, gevoeligheden en kenmerkende gebruiken en uitdrukkingen in de groep of gemeenschap waaruit je herinneringen wilt ophalen. Verder is het belangrijk om te reflecteren op je persoonlijke verhouding tot het onderwerp en welke valkuilen en blinde vlekken je daardoor mogelijk hebt. Informeer jezelf over relevante wet- en regelgeving.2
Werk in een informatieplan uit welke informatie en metadata je gedurende het project moet vastleggen en hoe je dit het best doet. Laat dit zo mogelijk toetsen door een informatiespecialist. Onderzoek wat met het oog op het onderwerp en de doelstelling de beste bewaarinstelling is om de projectresultaten duurzaam vindbaar, toegankelijk en herbruikbaar te maken. Het is verstandig om al aan het begin van het project met de beoogde bewaarinstelling te overleggen over mogelijkheden en voorwaarden voor het overdragen van projectresultaten. Plan voldoende tijd en middelen in voor deze laatste projectfase.
Realiseer je dat wanneer je meerdere vertellers gaat interviewen, verschillende mensen zich dezelfde gebeurtenissen op andere manieren zullen herinneren. Daarom is het belangrijk dat er diversiteit is binnen de groep vertellers, zodat je een rijk en genuanceerd verhaal kunt krijgen over het onderwerp. Laat kenners van het onderwerp en bij voorkeur ervaringsdeskundigen uit de groep of gemeenschap waarbinnen je wilt interviewen je hierin de weg wijzen. Dat kan eraan bijdragen dat de groep of gemeenschap zich meer met het project verbonden gaat voelen. Ook kunnen ervaringsdeskundigen je mogelijk helpen om kandidaat-vertellers te benaderen.
Werken er meerdere interviewers mee aan het project? Werf die dan vanuit een vooraf opgesteld profiel en bied de geselecteerde interviewers een training aan. Overweeg ook in hoeverre mensen uit de groep of gemeenschap waaruit je herinneringen vastlegt, een rol als interviewer kunnen vervullen. Vertellers zullen op andere manieren herinneringen delen met mensen die zij beschouwen als hun gelijken dan met mensen van buiten, en interviewers zullen op hun beurt mogelijk het vertelde op andere manieren interpreteren. Compenseer interviewers op passende wijze voor hun projectbijdrage.
Veel factoren kunnen de kwaliteit van oralhistoryinterviews beïnvloeden. Denk aan de vakkundigheid en het empathisch vermogen van interviewers, en hun voorkennis van het onderwerp en van de achtergrond van vertellers. Maar ook de keuze voor het opnamemedium kan invloed hebben op de mate waarin een verteller vrijuit spreekt: is het alleen audio of ook video? Dat je het interview afneemt in de moedertaal van de verteller, mogelijk door tussenkomst van een tolk, kan verder bijdragen aan het vermogen en vertrouwen om vrijuit te vertellen.
De basis vormt de mate waarin er sprake is van wederzijds vertrouwen tussen interviewer en verteller. Deze vertrouwensband moet je vanaf het eerste contact tot en met het interview zorgvuldig opbouwen en mag daarna niet worden geschaad. Aan dat vertrouwen liggen ook minder zichtbare factoren ten grondslag, zoals culturele en sociale verschillen, afhankelijkheidsrelaties, impliciete vooroordelen, mogelijke meningsverschillen en verschillen in macht en autoriteit tussen interviewer en verteller. Overweeg welke invloed zulke factoren kunnen hebben op de manier waarop de verteller herinneringen zal delen.
Bij de keuze van je interviewstrategie, zoals mogelijke onderwerpen die aan bod komen en de keuze en formulering van de vragen, moeten ook deze overwegingen een rol spelen.
De belangen die je als initiatiefnemer hebt bij een oralhistoryproject kunnen andere zijn dan die van de vertellers om eraan mee te doen. Bespreek met vertellers waarom en op welke manier het meerwaarde voor hen heeft om deel te nemen aan het project en reflecteer op de wijze waarop je die meerwaarde het best kunt bevorderen. Het is belangrijk om je daarbij te realiseren dat er na afloop van het project en de overdracht naar een bewaarinstelling andere factoren en actoren van invloed zijn op de toegang tot en het gebruik van het interviewdossier, dan tijdens het project. Doe geen toezeggingen die je niet kunt waarmaken. Geef vertellers toegang tot hun eigen opgenomen herinneringen en erken hun bijdrage aan het project en eindproduct.
Werk met apparatuur die een opnamekwaliteit garandeert die past bij het projectdoel en bekwaam je in het plaatsen en bedienen ervan. Gebruik duurzame bestandsformaten.3
Bepaalde technologie kan strijdig zijn met de doelstellingen van het project, de achtergrond of overtuigingen van de vertellers, de inhoud van de interviews of de rechten van verteller en interviewer. Denk aan softwareprogramma’s die persoonsgegevens verzamelen en bewaren, cloudopslag op locaties waar andere wet- en regelgeving geldt of platforms die daarop geplaatste bestanden gebruiken voor het trainen van kunstmatige intelligentie (AI) en andere (commerciële) doeleinden zonder hiervoor toestemming te vragen. Maak daarom weloverwogen keuzes voor de software en hardware die je inzet, documenteer deze keuzes en wees er transparant over tegen de verteller en hergebruikers. Respecteer eventuele bezwaren van de verteller.
AI-toepassingen zijn veelbelovende hulpmiddelen om oralhistoryinterviews te transcriberen, analyseren en ontsluiten. Maar realiseer je wel dat deze toepassingen nooit neutraal zijn. De gegevens waarmee de AI-modellen getraind zijn, kunnen vooroordelen en andere gekleurde informatie bevatten. Dat kan van invloed zijn op de resultaten die deze AI-toepassingen opleveren. Ook maken ontwikkelaars voor het trainen nogal eens zonder toestemming gebruik van auteursrechtelijk beschermd materiaal. Kijk daarom kritisch naar de herkomst van de applicatie, beoordeel altijd en volledig of de resultaten correct en bruikbaar zijn en corrigeer waar nodig. Wees tegen hergebruikers transparant over welke resultaten AI heeft gegenereerd.
De hoeksteen van een ethisch en transparant oralhistoryproject is dat vertellers informed consent geven. Dat wil zeggen dat zij vrijwillig instemmen met deelname aan het project onder vooraf overeengekomen voorwaarden, nadat zij volledig zijn geïnformeerd en begrijpen wat deelname inhoudt.
Geef vertellers hiervoor ruim voor het interview eenduidige informatie in voor hen begrijpelijke taal over de achtergrond, doelen, medewerkers en belanghebbenden van het project, de manier waarop het interview globaal verloopt en hoe je de informatie die zij geven gebruikt. Benoem de rol van de vertellers in de verschillende projectfasen. Wijs vertellers op hun recht op privacy en op de waarschijnlijkheid dat er privacygevoelige informatie wordt vastgelegd in de opname, en wat dit betekent. Beschrijf waarom, voor hoelang en in samenwerking met welke bewaarinstelling het interviewdossier na het project wordt bewaard en ontsloten, wie er dan toegang toe hebben en onder welke voorwaarden die personen de informatie mogen hergebruiken. Wijs hierbij op kansen en risico’s. Maak duidelijk hoe en tot wanneer vertellers zich kunnen terugtrekken uit het project. Vermeld contactgegevens voor vragen en klachten.
Neem voldoende tijd om alles te bespreken en eventuele vragen te beantwoorden. Toets de verwachtingen die vertellers van deelname hebben en stel deze zo nodig bij. Vraag expliciet aan hen of zij instemmen met het vastleggen
en gebruiken van hun verhaal voor de projectdoelstelling, of zij herkenbaar willen zijn in het interview en de eindproducten van het project en of zij instemmen met het archiveren en beschikbaar stellen van het interviewdossier.
Leg de toestemmingsverklaring vast door de verteller een daarvoor opgesteld formulier te laten invullen en ondertekenen.4 Wijs vertellers erop dat zij hun toestemmingsverklaring altijd weer
mogen intrekken. Vertellers kunnen de toestemmingsverklaring ook mondeling geven voorafgaand aan het interview, als dat beter past bij hun mogelijkheden of als dat hun voorkeur heeft. Een mondelinge verklaring
moet worden opgenomen. Archiveer de toestemmings-verklaring.
Het delen van herinneringen aan bewogen periodes en beproevingen uit iemands leven kan een grote, soms onverwachte emotionele impact hebben tijdens en na het interview, bij zowel vertellers als interviewers. Overweeg daarom tijdens de projectvoorbereiding passende vormen van nazorg. Vraag de verteller voorafgaand aan het interview of er een vertrouwde persoon in zijn of haar omgeving is voor steun. Plan daags na het interview een moment om de ervaring met de verteller na te bespreken. Zo nodig verwijs je naar specialistische nazorg.
Zorg voor een interviewlocatie en -setting die comfort, veiligheid en vertrouwdheid biedt, en respecteer hierin redelijke wensen van de verteller. Je kunt een interview ook op afstand online afnemen als dat voor de verteller de beste oplossing is, mits je de vertrouwelijkheid van het gesprek en de privacy van de verteller kunt garanderen.
Benadruk dat de verteller altijd en zonder opgaaf van reden mag besluiten om een vraag niet te beantwoorden, het interview te pauzeren of het te beëindigen.
Plan voldoende tijd voor het interview, zodat het gesprek in alle rust kan plaatsvinden. Laat je leiden door wat de verteller wil vertellen en wees bereid om van je voorbereide aanpak en vragen af te wijken. Let tijdens het interview op verbale en non-verbale signalen van de verteller die op ongemak kunnen wijzen. Deelt de verteller na het interview nog herinneringen die relevant zijn voor het project? Stel dan een vervolginterview voor waarin jullie deze herinneringen alsnog kunnen vastleggen.
Bewaak ook altijd je eigen grenzen. Wees voortdurend eerlijk tegen jezelf over de mate waarin de persoonlijke belasting van het interviewen, mentaal en fysiek, nog past bij je eigen capaciteiten, veerkracht en comfort. Maak van tevoren afspraken over waar je terechtkunt om interviewervaringen te bespreken. Laat ook aan iemand weten wie je waar en wanneer interviewt en meld je na afloop bij diegene.
Ook al heeft de verteller vooraf toestemming gegeven voor volledige openbaarmaking van het interview, de inhoud van het opgenomen gesprek is niet van tevoren te voorspellen. Beschouw het interview daarom als vertrouwelijk en beperk zo veel mogelijk het risico op ongeoorloofde toegang en vroegtijdige openbaarmaking. Sla na het interview de toestemmingsverklaring en de opname direct op een veilige locatie op en bewaar bij voorkeur een reservekopie op een andere veilige locatie, onafhankelijk van de eerste. Doe dat ook met andere documenten, zoals interviewaantekeningen, foto’s die tijdens het interview zijn genomen en documenten die de verteller gaf om zijn of haar verhaal te ondersteunen.
Maak die opslaglocaties alleen toegankelijk voor betrokkenen die een rol hebben in de nabewerking en analyse van het interview. Je kunt overwegen om deze betrokkenen een geheimhoudingsverklaring te laten tekenen. Heb je gebruikgemaakt van geleende of gehuurde apparatuur? Zorg er dan voor dat daarop geen opnamebestanden achterblijven.
Elke interviewopname bevat potentieel gevoelige informatie. Dat is informatie waarbij bij openbaarmaking een reële kans bestaat op schending van de privacy van de verteller of van anderen over wie de verteller in het interview heeft verteld en/of op emotionele, lichamelijke of materiële schade. Persoonsgegevens zijn altijd in oralhistoryinterviews aanwezig. Zulke gegevens mogen volgens de Nederlandse privacywetgeving alleen onder bepaalde voorwaarden worden verzameld, verwerkt en bewaard.5 Maar vertellers kunnen, bewust of onbewust, ook beledigende, smadelijke of lasterlijke uitspraken doen of strafbare activiteiten toelichten. Of iets vertellen wat gevoelig ligt in hun groep of gemeenschap, of waarvan openbaarmaking ingaat tegen tradities van hun groep of gemeenschap.
Gevoelige informatie vormt niet per definitie een risico waartegen je op voorhand maatregelen moet nemen. Gaat het in het interview om informatie over de verteller zelf, dan beslist die daar ook zelf over. Informeer de verteller hier goed over. Gaat het om iets wat de verteller in het interview over anderen heeft gezegd, dan is het praktisch vaak niet mogelijk en ethisch misschien bezwaarlijk om van die anderen toestemming te krijgen voor openbaarmaking. Daarover moet je zelf een besluit nemen. Voer daarvoor systematisch een risicoanalyse uit om te bepalen in hoeverre het juridisch en ethisch gezien risicovol is om een interview met gevoelige informatie openbaar te maken. Breng daarvoor mogelijk risicovolle passages in kaart, plaats ze in context en weeg de verschillende belangen af. Maak zo een beredeneerde inschatting van de omvang van elk risico. Leg je risicoanalyse en de conclusies die je daaruit trekt vast.6
Geef de verteller de mogelijkheid om de oorspronkelijke opname terug te kijken of luisteren, of het transcript daarvan te lezen, en stel een nabespreking voor. Zo kan de verteller onduidelijkheden toelichten, fouten corrigeren en verzoeken om passages aan te passen of af te schermen waarbij hij of zij zich achteraf niet comfortabel voelt. Documenteer dan waar in het interview passages zijn afgeschermd. Controleer ook of de verteller nog steeds achter de afspraken staat die in de toestemmingsverklaring zijn vastgelegd.
Heb je een risicoanalyse gemaakt? Bespreek dan de bevindingen uit de analyse met de verteller en adviseer welke maatregelen er met het oog op de projectdoelstelling en het hergebruik passend zijn. Je kunt (delen van) het interview bijvoorbeeld voor korte of langere tijd onder embargo plaatsen, pseudonimiseren en, in uitzonderlijke gevallen, anonimiseren. De beslissing en eventueel de maatregelen die je neemt, leg je vast bij de toestemmingsverklaring.
Laat de verteller ook reageren op een uitgewerkt concept van het eindproduct waarin je het interview hebt verwerkt. Documenteer zijn of haar reactie en overweeg in hoeverre die een redelijke aanleiding vormt om het eindproduct aan te passen voordat je het openbaar maakt.
Bereid de collectie interviewdossiers voor om ze over te dragen aan een bewaarinstelling die de dossiers onder een adequaat archiefregime plaatst. Daarmee waarborg je dat:
- je de bestanden duurzaam preserveert;
- de relaties tussen de verschillende bestanden in het dossier expliciet zijn;
- de toegang tot de bestanden gereguleerd is;
- afspraken over bewaartermijnen en beschikbaarstelling efficiënt en effectief nagekomen worden.
Selecteer in overleg met de bewaarinstelling de bestanden die voor archivering in aanmerking komen, met de daarbij behorende metadata. Minimaal zijn dit de interviewopnamen, toestemmingsverklaringen inclusief eventuele documenten waarin aanvullende afspraken met vertellers zijn vastgelegd, de vereiste metadata en, als die er zijn, de transcripten. Voor hergebruik is het aan te bevelen om bovendien informatie over de achtergrond van het project en het interview te archiveren. Leg de overdracht formeel vast.
Publiceer een projectbeschrijving.7 Daarin beschrijf je zaken als de doelstelling, financiering, aanpak en resultaten van het project, volgens welke criteria vertellers zijn geselecteerd, hoe de interviews zijn afgenomen en vastgelegd en, in algemene termen en geanonimiseerd, de inhoud van de interviews. Beschrijf verder waar de collectie interviews is gearchiveerd en of, en zo ja, op welke wijze en onder welke voorwaarden die toegankelijk is. De projectbeschrijving is een eerste stap in de richting van hergebruik en geeft vertellers een referentie over het project waaraan ze deelnamen.
Leg over elk interviewdossier rijke metadata vast voor dossierbeheer en vindbaarheid, toegankelijkheid en herbruikbaarheid. Beschrijf de metadata in een standaard die leesbaar is voor zowel mens als machine. Gebruik waar mogelijk in de beschrijving termen uit standaardtermenlijsten.8 Leg in de metadata ook altijd de voorwaarden vast voor, en beperkingen op toegang en hergebruik en eventuele embargo’s. Zo voorkom je dat bij elk verzoek van een hergebruiker om toegang tot een interviewdossier de bijbehorende toestemmingsverklaring moet worden geraadpleegd.9 Publiceer online een selectie van de vastgelegde metadata, gericht op de vindbaarheid, toegankelijkheid en herbruikbaarheid van het interviewdossier. Maak in de metadata nooit persoonsgegevens van de verteller uit het interviewdossier publiek beschikbaar, tenzij hij of zij hier expliciet toestemming voor heeft gegeven.
Als oralhistoryinterviews of delen daaruit worden hergebruikt voor bijvoorbeeld onderzoek, publiekspresentaties, onderwijs of journalistiek, dan kan dit betekenen dat ze worden gebruikt voor doelen die afwijken van het doel waarvoor ze oorspronkelijk zijn vastgelegd. Dit kan vragen in de hand werken bij het doelpubliek van de nieuwe toepassing over de herkomst en oorspronkelijke achtergrond van het interview, maar ook over de mate waarin het verhaal van de verteller het nieuwe doel daadwerkelijk ondersteunt. Stel het publiek in staat om zelf antwoorden te vinden op deze vragen door het interview in zijn oorspronkelijke context vindbaar te maken. Zorg ervoor dat hergebruikers persistent identifiers kunnen gebruiken om te verwijzen naar het interview of, als dit niet online beschikbaar is, naar het metadatabestand waarin je dit beschrijft. Geef duidelijke regels voor de manier waarop een hergebruiker naar de bron moet verwijzen (how to cite-instructies).
Voor ethisch verantwoord hergebruik moeten hergebruikers de oorspronkelijke achtergrond van het interview en de omstandigheden waaronder dat is vastgelegd zo goed mogelijk kennen en in de tijd kunnen plaatsen, zodat zij de betekenis van het vastgelegde gesprek begrijpen. Bewaar en beschrijf daarom zo veel mogelijk informatie die daar licht op kan werpen. Dit kunnen uit het project voortgekomen publicaties zijn, maar bijvoorbeeld ook het projectvoorstel, een plan van aanpak, tijdens het interview gemaakte aantekeningen en logboeken waarin de keuzes die in de loop van het project zijn gemaakt toegelicht zijn. Ook informatie over de achtergrond van vertellers en van de interviewer is relevant. Geef daarnaast contactinformatie, zodat hergebruikers weten waar ze met vragen terechtkunnen, en houd deze contactinformatie actueel. Overweeg om bij interviews of collecties met inhoud die als kwetsend of aanstootgevend kan worden ervaren een content warning met toelichting te plaatsen.
Het bewaren en beschikbaar maken van een rijke verzameling achtergrondinformatie bevordert de transparantie van de oralhistorypraktijk in Nederland en maakt het mogelijk dat individuen en organisaties die oral history inzetten als methode en bron elkaar kunnen aanspreken, en vooral van elkaar kunnen leren.
Als hergebruikers met de interviewcollecties werken, moeten ze dat doen met dezelfde zorgvuldigheid en met evenveel oog voor de belangen en het welzijn van verteller en interviewer als de makers deden. Maak met dat doel voorlichting voor hen beschikbaar. Zorg ervoor dat er in jouw organisatie contactpersonen zijn met wie hergebruikers hierover kunnen spreken, en train die personen hierin. Wijs hergebruikers op de unieke aspecten van oral history ten opzichte van andere methoden om historische gebeurtenissen en erfgoed te onderzoeken en van andere audiovisuele collecties. Licht de praktijk van informed consent toe en hoe die de mogelijkheden voor hergebruik beïnvloedt. Geef informatie over wet- en regelgeving die van toepassing is, en maak, tot slot, hergebruikers bekend met de ethiek rondom oral history als methode en bron door ze te wijzen op deze Ethische Code Oral History Nederland.
anonimiseren
Persoonsgegevens in een informatiebron wijzigen of verwijderen, zodat hergebruikers van oralhistoryinterviews de persoon of personen die erin spreken – of die worden besproken – niet meer kunnen identificeren. Vanwege de onomkeerbaarheid ervan en vanwege de grote hoeveelheid informatie die je moet verwijderenvanwege de persoonlijke aard van het verhaal, doet anonimiserenaanzienlijke afbreuk aan de bruikbaarheid van de interviewopnames en transcripten, en daarom is het niet aan te bevelen. Vergelijk pseudonimiseren.
bewaarinstelling
Een organisatie die gespecialiseerd is in het verzamelen, permanent bewaren en ontsluiten van informatiebronnen die je als onderzoeksdata of erfgoed kunt aanmerken, zoals een archief, museum, (universiteits)bibliotheek of data repository.
content warning
Een waarschuwing met toelichting bij een bron of collectie, dat besproken onderwerpen of het taalgebruik als schokkend, beledigend of aanstootgevend kunnen worden ervaren.
diversiteit
Verscheidenheid tussen mensen in een groep, gemeenschap of samenleving. Deze verscheidenheid kan betrekking hebben op allerlei factoren. Denk aan de culturele achtergrond, geslacht en genderidentiteit, sociaal-economische status, leeftijd, enzovoort.
embargo
Een tot een bepaalde datum opgelegd verbod om een informatiebron of delen daarvan openbaar te maken.
ervaringsdeskundige
Iemand die veel ervaring heeft op een bepaald gebied en aan de hand van deze ervaring anderen kan adviseren en ondersteunen.
informatiespecialist
Iemand die is gespecialiseerd in het vastleggen, beheren en ontsluiten van (meta)data en informatie, bijvoorbeeld een beheerder van collectie-informatie of datasteward. De provinciale erfgoedhuizen bieden hierin ook ondersteuning.
informed consent
Vastgelegde instemming van vertellers met deelname aan een project onder vooraf overeengekomen voorwaarden, nadat zij volledig zijn geïnformeerd over de achtergrond en doelen van het project, over hun rol in de verschillende projectfasen en over wat er met de projectresultaten gebeurt.
interviewdossier
De interviewopname en alle relevante afgeleide en gerelateerde documenten die van belang zijn om het interview te duiden, in zijn context te plaatsen en duurzaam te hergebruiken.
metadata
Gegevens die context, inhoud en structuur van informatiebronnen en hun beheer door de tijd heen beschrijven, doorgaans volgens een vastgelegd schema, de metadatastandaard. Veel gebruikte metadatastandaarden zijn Dublin Core, DataCite en EAD (Encoded Archival Description).
persistent identifier
Een unieke, permanente verwijzing naar een specifieke bron op het internet. Deze verwijzing blijft ook hetzelfde als de locatie van de bron waar deze naar verwijst verandert. Een veelgebruikt voorbeeld is de Digital Object Identifier (DOI), waarmee je naar digitale bronnen verwijst.
pseudonimiseren
Persoonsgegevens wijzigen in gegevens die zonder aanvullende, apart bewaarde informatie, zoals een vertaal- of encryptiesleutel, niet meer te herleiden zijn tot identificeerbare personen. Anders dan anonimiseren (zie ook daar) is pseudonimiseren in beginselomkeerbaar, en daarom doet het minder afbreuk aan de herbruikbaarheid van interviewopnamen en transcripten.
standaardtermenlijst
Een vaak hiërarchisch ingedeelde lijst met termen en hun onderlinge relaties over een bepaald vakgebied of kennisdomein. Ook wel thesaurus genoemd. Voorbeelden van veelgebruiktestandaardtermenlijsten zijn de Arts & Architecture Thesaurus (AAT), de Erfgoedthesaurus en de Gemeenschappelijke Thesaurus Audiovisuele Archieven (GTAA).
transcript
Een tekstdocument waarin het gesproken interview verbatim(woord voor woord) is uitgeschreven.
De checklist geeft puntsgewijs de verschillende aandachtspunten weer uit de Ethische Code Oral History Nederland. De checklist hanteert dezelfde indeling als de code en bevat de vijftien principes met onder elk principe, kernachtig geformuleerd, een of meer aandachtspunten.
De checklist is geen op zichzelf staande, volledige samenvatting van de Ethische Code Oral History Nederland, maar fungeert als hulpmiddel: de lijst is bedoeld als geheugensteun bij het doorlopen van de verschillende fases van een oralhistoryproject met oog voor ethiek. Voor de achtergrond van elk van de elementen in de checklist adviseren we je dan ook om de toelichting in de code te bestuderen van het principe waaraan het element is ontleend. Ook mag je deze checklist niet beschouwen als officieel rapportage-instrument of garantiecertificaat voor naleving van de Ethische Code Oral History Nederland.De Ethische Code Oral History Nederland is een publiek document en de makers ervan wijzen het daarom toe aan het publiek domein.
Je kunt de checklist downloaden via de onderstaande link.
De Ethische Code Oral History Nederland is digitaal gepubliceerd op Zenodo onder het kenmerk (DOI):
10.5281/zenodo.17143399.
Dit is een persistente (duurzame) verwijzing, die altijd actief blijft. Verwijs daarom in publicaties, projectaanvragen etc. altijd als volgt naar de Ethische Code Oral History Nederland:
Ethische Code Oral History Nederland, versie 1 (2025); https://doi.org/10.5281/zenodo.17143399.
De Ethische Code Oral History Nederland is een publiek document en de makers ervan wijzen het daarom toe aan het publiek domein.
Op de Ethische Code Oral History Nederland, versie 1 (2025) is de CC0 1.0 Publieke Domein Verklaring van toepassing.
